H δόλια και ολέθρια χρήση του μάρκετινγκ στην πολιτική

Του Θανάση Φροντιστή
[email protected]
Δρα Οικονομολόγου
Αντιπροέδρου του Ελληνοκινεζικού Επιμελητηρίουμ π. Προέδρου του ΟΠΕ 

«Όποιος εξαπατά έναν άνθρωπο λέγεται απατεώνας, 
όποιος εξαπατά έναν λαό λέγεται πολιτικός»

Ανώνυμος

Όταν περί τα μέσα της δεκαετίας του ’60 άρχισε να «θεοποιείται» το Μάρκετινγκ στην πραγματική οικονομία, ο γνωστός Αμερικανός Καθηγητής John Kenneth Galbraith είχε προειδοποιήσει ήδη στο βιβλίο του «Το Νέο Βιομηχανικό Κράτος» ότι: «όλος αυτός ο μηχανισμός (δηλ. το Μάρκετινγκ) υποτίθεται, ότι ασχολείται με την προώθηση προϊόντων. Σε μη διφορούμενους όρους όμως, ο μηχανισμός αυτός και τα πολύπλευρα ταλέντα που χρησιμοποιεί ασχολούνται με την χειραγώγηση της εξειδικευμένης ζήτησης!»

Την ίδια περίοδο όμως, ο γνωστός Αμερικανός Καθηγητής του Μάρκετινγκ Φίλιπ Κότλερ, ο αποκαλούμενος και «γκουρού του Μάρκετινγκ», δημοσίευσε ένα «αιρετικό» άρθρο με τίτλο Broadening the Marketing Concept (Διευρύνοντας την Αντίληψη του Μάρκετινγκ). Το άρθρο αυτό πυροδότησε μια διαμάχη ανάμεσα στον Κότλερ και σε άλλους γνωστούς Καθηγητές αυτού του γνωστικού αντικειμένου. Αιτία της διαμάχης ήταν η εκφρασθείσα άποψη του Κότλερ, ότι «το Μάρκετινγκ δεν έχει εφαρμογή μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά και σε τομείς του δημόσιου και κοινωνικού χώρου όπως, ο στρατός, η εκκλησία, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, αλλά και γενικότερα η πολιτική και η διακυβέρνηση». Παρά το γεγονός, ότι απέναντι στον Κότλερ βρέθηκαν πολλοί γνωστοί Καθηγητές, εντούτοις, σε λίγα χρόνια, πολλά βιβλία κυκλοφόρησαν πάνω στο «Κοινωνικό Μάρκετινγκ» και αργότερα πάνω στο «Πολιτικό Μάρκετινγκ».

Αυτή η φαινομενικά αθώα επιστημονική θέση του Κότλερ, ότι δηλ. το Μάρκετινγκ μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί, πέρα από την αγορά και στην πολιτική, οδήγησε στις στρεβλώσεις της πολιτικής διαδικασίας, που υπηρετήθηκαν από ανεγκέφαλους και αφιλοσόφητους πολιτικούς που με τη σειρά τους διευκόλυναν την σταδιακή καθιέρωση των οικονομικών κριτηρίων ως του μόνου συστήματος αξιών των κοινωνιών, το οποίο διέβρωσε και τελικά υποκατέστησε όλες τις άλλες αξίες, που αποτελούσαν το συνδετικό ιστό τους. Υπάρχει καμιά αμφιβολία, ότι έχουν οδηγηθεί σε διάλυση όλες οι λεγόμενες δημοκρατικές κοινωνίες της Ευρώπης, οι οποίες πληρώνουν ακριβά τη συντριβή όλων των ιδεολογικών και κοινωνικών στηριγμάτων και την επικράτηση του χρήματος ως της υπέρτατης αξίας που τις καθοδήγησε τα τελευταία, τουλάχιστον, τριάντα χρόνια;

Ας δούμε πώς οδηγηθήκαμε ως εδώ, χωρίς καμία άλλη ιδεολογική και αξιακή βάση, παρά μόνο την επιδίωξη του πλουτισμού, που σε ορισμένα κοινωνικά στρώματα εξελίχθηκε σε ωμή απληστία. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα (ανάμεσα βεβαίως και σε άλλες αιτίες) της συστηματικής εφαρμογής των αρχών, των κανόνων και των πρακτικών του «Πολιτικού Μάρκετινγκ», που κατάφερε να ξεθεμελιώσει τις κοινωνικές σταθερές, δηλ. τις διαχρονικές αξίες και έχτισε ένα άλλο σύστημα σταθερών, τις οικονομικές αξίες, ως μονόδρομες επιδιώξεις.

Ας δούμε κάποιες πτυχές αυτής της διαβρωτικής διαδικασίας:

1. Τα κοινωνικά οράματα μεταλλάχθηκαν από τους πολιτικούς σε εφήμερες επιδιώξεις και σε κοντόθωρες πολιτικές. Από το μακροχρόνια αναγκαίο στο βραχυπρόθεσμα ευχάριστο και από την αλήθεια στην εξαπάτηση. Αυτή δεν ήταν η διαδικασία διολίσθησης της πολιτικής, όταν τα κόμματα υιοθέτησαν τις «αρχές» του Πολιτικού Μάρκετινγκ;
2. Οι πελατειακές σχέσεις ήταν το αποτέλεσμα της μετατροπής και θεώρησης πλέον του Πολίτη ως Πελάτη της «Επιχείρησης Πολιτική». Έτσι, στόχος της πολιτικής έγινε η ικανοποίηση των όποιων –σχεδόν αποκλειστικά οικονομικών – αναγκών των «Πολιτών – Πελατών», ορισμένες από τις οποίες ήταν «εφεύρεση» των ίδιων των κομμάτων.
3. Έγινε αντικατάσταση της ουσίας και της αλήθειας με έπεα πτερόεντα και με υποσχέσεις. Όπως και στην πραγματική οικονομία, η πραγματική αξία του προϊόντος, το κόστος του, αποτελεί ένα μικρό % της τελικής του τιμής, το υπόλοιπο είναι το κόστος όλων των ενεργειών του Μάρκετινγκ, σταδιακά, κυρίαρχο ρόλο και στην «Πολιτική Προσφορά» έπαιξαν οι επικοινωνίες. Έτσι, σε κεντρικό ρόλο στην όλη διαδικασία διαχείρισης των κομμάτων και των κυβερνήσεων αναδύθηκαν οι λεγόμενοι «επικοινωνιολόγοι». Αντί για τα μετρήσιμα αποτελέσματα, δηλ. πραγματικές αξίες για τον πολίτη, κανόνα στην πολιτική και κομματική συμπεριφορά αποτέλεσαν οι δημοσκοπήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η μιντιοκρατία ήταν αναπόφευκτη, ως ένα αναγκαίο συνθετικό στοιχείο στη διαχείριση, δηλ. στη χειραγώγηση της «πελατείας», δηλ. των πολιτών.
4. Για ένα πολιτικό σύστημα που υπακούει σε αξίες και σέβεται τους πολίτες και τον εαυτό του, παράμετροι όπως δημοσιονομική σταθερότητα και πλεονασματικοί κρατικοί προϋπολογισμοί που τώρα, ξαφνικά, αναδύθηκαν ως προβλήματα, είναι αυτονόητα μεγέθη. Αυτά τα μεγέθη όμως είναι αποτέλεσμα στρατηγικής και μακροχρόνιου σχεδίου, που στηρίζεται στις εκάστοτε πραγματικότητες, αλλά και τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες. Βασικοί στόχοι όμως του Πολιτικού Μάρκετινγκ είναι ο εντυπωσιασμός και οι «φούσκες», εν γνώσει των πολιτικών, ότι οι στόχοι αυτοί δεν έχουν μακροημέρευση. Ποιος όμως δεν γνωρίζει τώρα, ότι το πολιτικό σύστημα ποτέ δεν είχε στρατηγική και μακροχρόνιο σχέδιο για την ανάπτυξη της χώρας; Ποιος δεν γνωρίζει, ότι οι πολιτικοί λειτουργούν σε βραχυχρόνιο ορίζοντα; Έτσι, τις υποσχέσεις για λίγα τις διαδέχτηκαν οι υποσχέσεις για περισσότερα, για πολλά, για όλα. Βασικά εργαλεία αυτής της τακτικής, πέρα από τα ρουσφέτια και τις χάρες, ήταν για παράδειγμα:

• τα δάνεια, που ικανοποιούσαν την καταναλωτική ροπή και το αίσθημα ευδαιμονίας και ευτυχίας των «Πολιτών – Πελατών», π.χ. οι μεζονέτες, τα καγιέν, τα τζιπ 4X4, τα κότερα, τα σινιέ ρούχα, τα μόνο εισαγόμενα προϊόντα, ως «αποδείξεις του κοινωνικού στάτους». Η Κατίνα έγινε… Καίτη και ο Γιάννης Τζών. Φυσικά, οι επιχειρήσεις κέρδιζαν, αλλά και οι πολιτικοί σε ψήφους (και όχι μόνο).
• οι αλόγιστες επιδοτήσεις σε αποδέκτες «πελάτες», π.χ. σε πολλούς αγρότες, σε επιχειρήσεις της πυρκαγιάς, σε ημέτερους «ανάπηρους» και συνταξιούχους μαϊμού, οι διορισμοί μιας στρατιάς αργόμισθων στο δημόσιο, η ενίσχυση των κομματικών στρατών και των στρατιών των συμβασιούχων-ομήρων, τα στραβά μάτια στη φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή για να μη… δυσαρεστούνται οι «πελάτες». Όλοι αυτοί αποτελούσαν, όπως αποκαλύπτεται τώρα, τις βδέλλες, που είχαν κολλήσει στο σώμα της άτυχης χώρας για δεκαετίες και της απομυζούσαν το αίμα, με αντάλλαγμα τις ψήφους τους στα πολιτικά κόμματα, όλα χωρίς εξαίρεση.
• Το δίκτυο διανομής του «Πολιτικού Προϊόντος» ήταν τα κομματικά συνδικάτα και οι κομματικοί μηχανισμοί (Τοπικές και Κλαδικές Οργανώσεις) που έχουν διαβρώσει όλο το σύστημα διοίκησης της χώρας, όπως ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, Κλαδικές των Πανεπιστημιακών, των γιατρών, των φαρμακοποιών, των ταξιτζήδων, των τραπεζοϋπαλλήλων, κλπ. που όλες, μα όλες, ελέγχονται από τα πολιτικά κόμματα όλων των αποχρώσεων, και επί δεκαετίες ταΐζουν τους έλληνες «Πολίτες-Πελάτες» με τα κομματικά κουτόχορτα.

Τελικά, το αυγό γέννησε την κότα ή η κότα το αυγό;  Οι «Πολίτες – Πελάτες» είναι άμοιροι ευθυνών, όλα τα φταίνε τελικά οι πολιτικοί; Αν δεν υπάρχουν αγορές, δεν υπάρχουν προϊόντα και επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, αν δεν υπάρχουν ευήκοα ώτα δεν ευδοκιμούν οι σειρήνες και αν δεν υπάρχουν πειθήνιες στρατιές «Πολιτών – Πελατών», δεν υπάρχει πολιτική αγορά. Το πελατειακό σύστημα στην πολιτική στηρίχθηκε σε αμφίδρομες σχέσεις ανάμεσα στους πολιτικούς και τους «Πελάτες – Πολίτες». Η διαδικασία αυτή ήταν σχεδιασμένη. Ήταν δόλια, εκ του πονηρού και φυσικά βόλευε και τις επιχειρήσεις. Βόλευε όμως πρώτιστα τους πολιτικούς (φυσικά με κάποιες εξαιρέσεις). Η μετατροπή δηλ. των πολιτών σε πελάτες, σε μονοδιάστατους “homo economicus”, οδήγησε σε μια καταναλωτική κοινωνία, η οποία, όπως ήταν αναμενόμενο, παραχώρησε τώρα τη θέση της σε μια κοινωνία νεόπτωχων που ζητιανεύουν μια θέση εργασίας στη χρεωκοπημένη οικονομία για 475 € το μήνα.

Οι «πολιτικοί… μάρκετερς» που οδήγησαν τη χώρα ως εδώ, υπόσχονται τώρα τη σωτηρία της. Με τις ευλογίες βέβαια και υπό την επιτήρηση της παγκόσμιας φεουδαρχίας των κερδοσκόπων, της μόνης τάξης που έχει αλάθητη μακροχρόνια στρατηγική, που δεν χάνει ποτέ… To βασικό και επώδυνο κακό με το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα είναι όμως, ότι δεν έχει ασκηθεί στον σχεδιασμό και την εφαρμογή της μόνης σωτήριας εξόδου από την κρίση, δηλαδή μιας αναπτυξιακής στρατηγικής, που, κατά την άποψή μου, πρέπει να περνάει μέσα από τις εξαγωγές. Δεν αρκεί το αναμάσημα από τα κόμματα της λέξης «ανάπτυξη» και μόνο, που δεν είναι παρά το άλλοθι στην ανικανότητά τους να χειριστούν δημιουργικά την κρίση.