Πολύ χαμηλό ποσοστό ανάκτησης και ανακύκλωσης στο σύνολο των απορριμμάτων, μόλις 16% -ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η επίδοση αυτή φτάνει ακόμα και στο 70%- εμφανίζει η Ελλάδα, η οποία συνεχίζει να χρησιμοποιεί ως κύρια μέθοδο διαχείρισης την τελική απόθεση στο έδαφος σε ποσοστό 80%.
Από την έντυπη έκδοση
Της Τέτης Ηγουμενίδη
[email protected]
Πολύ χαμηλό ποσοστό ανάκτησης και ανακύκλωσης στο σύνολο των απορριμμάτων, μόλις 16% -ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η επίδοση αυτή φτάνει ακόμα και στο 70%- εμφανίζει η Ελλάδα, η οποία συνεχίζει να χρησιμοποιεί ως κύρια μέθοδο διαχείρισης την τελική απόθεση στο έδαφος σε ποσοστό 80%.
Συγκριτικά, το ποσοστό ανακύκλωσης στο σύνολο της Ε.Ε. (μέσος όρος) φτάνει στο 28% και της κομποστοποίησης στο 16%.
Επιπλέον, το 27% αποτεφρώνεται, ενώ στις χωματερές οδηγείται μόλις το 28% των αποβλήτων.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη που εκπονήθηκε από τον Αλέξη Νικολαΐδη, Economic Research & Sectorial Studies Senior Analyst της IBHS (Infobank Hellastat), το ποσοστό ανακύκλωσης, αν και έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, εντούτοις υπολείπεται ακόμα σημαντικά συγκριτικά με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τοποθετώντας την Ελλάδα στις χαμηλές θέσεις της κατάταξης (μόλις 22η στις 28 χώρες της Ε.Ε.).
Η χαμηλή αυτή επίδοση δημιουργεί προβληματισμό αναφορικά με τη δυνατότητα επίτευξης του στόχου που έχει τεθεί από την Ε.Ε. για το 2020, όταν θα πρέπει να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 50% των οικιακών απορριμμάτων.
Αναφορικά με τον τομέα των συσκευασιών αξίζει να επισημανθεί, σύμφωνα πάντα με τη μελέτη της IBHS, η επίδραση της ύφεσης, καθώς μετά την εκδήλωσή της στα τέλη του 2008 προκύπτει σωρευτική υποχώρηση των παραγόμενων αποβλήτων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30%.
Πάντως, το 2015 παρά την περαιτέρω μείωση του όγκου των αποβλήτων συσκευασιών που διέθεσαν στην αγορά οι συμβεβλημένες επιχειρήσεις του Συστήματος Ανακύκλωσης - ΕΕΑΑ Α.Ε. (-2,2%, στους 395.000 τόνους), η ποσότητα ανακύκλωσης αυξήθηκε κατά 10%, στους 428.000 τόνους.
Η εν λόγω ποσότητα προσέγγισε το αντίστοιχο επίπεδο του 2009, όταν είχε διαμορφωθεί στους 432.000 τόνους.
Η μεγαλύτερη επίδοση διαχρονικά καταγράφεται σε χαρτί και χαρτόνι, όπου ο ποσοτικός στόχος επιτυγχάνεται σταθερά με ποσοστά πάνω από 75%, ενώ σημαντικό μέρος της ποσότητας προς επεξεργασία συγκεντρώνεται μέσω των βιομηχανικών και εμπορικών αποβλήτων συσκευασιών (δεν προσμετρούνται οι ποσότητες έντυπου χαρτιού που συλλέγονται μέσω των μπλε κάδων).
Σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, ο εθνικός στόχος για την αξιοποίηση του 60% του συνόλου των αποβλήτων συσκευασίας το 2015 επιτεύχθηκε, καθώς και οι επιμέρους στόχοι ανά υλικό (χαρτί / χαρτόνι, πλαστικό, μέταλλα και ξύλο).
Το γυαλί αποτελεί το μόνο υλικό όπου ακόμα παρατηρείται υστέρηση, υποδεικνύοντας την ανάγκη ενίσχυσης των έργων του μπλε κώδωνα.
Ωστόσο, η εισφοροδιαφυγή εξακολουθεί να είναι αρκετά υψηλή (περίπου 40% της συνολικής ποσότητας), γεγονός που υποδηλώνει ότι σημαντικό μέρος των συσκευασιών διατίθεται στην αγορά, χωρίς οι επιχειρήσεις τους να έχουν συμβληθεί με το Σύστημα.
Αναφορικά με το 2016, η διοίκηση του Συστήματος προβλέπει ότι η ποσότητα των υλικών συσκευασίας που θα ανακυκλωθεί θα αυξηθεί περαιτέρω στις 470.000 τόνους, ενώ θα ανακυκλωθούν και 50.000 τόνοι χαρτιού εντύπων.
Σημειώνεται πάντως ότι το Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών - Ανακύκλωση (ΕΕΑΑ Α.Ε.) δραστηριοποιείται αποκλειστικά στα απόβλητα συσκευασιών, τα οποία αποτελούν το 20%-25% του συνόλου των απορριμμάτων.
Επομένως, παρά την επίτευξη των στόχων από το εν λόγω Σύστημα, η Ελλάδα υστερεί συνολικά στην ανακύκλωση σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε., καθώς για το υπόλοιπο 75%-80% της ποσότητας των αποβλήτων δεν έχουν υλοποιηθεί σχετικές δράσεις από την πολιτεία.
Εξαίρεση αποτελούν οι καλές επιδόσεις της χώρας στην ανακύκλωση ελαστικών οχημάτων, ηλεκτρικών συσκευών, λιπαντικών ελαίων και φορητών μπαταριών, καθώς οι σχετικοί στόχοι έχουν επιτευχθεί.
Μειονέκτημα για τον κλάδο εξακολουθεί να αποτελεί η λειτουργία παράνομων χωματερών, παρά τη μείωση που έχει επιτευχθεί διαχρονικά, καθώς δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα ένα αποτελεσματικό σύστημα συλλογής και αξιοποίησης στερεών απορριμμάτων. Στα μέσα του 2016 παρέμεναν σε λειτουργία 37 χωματερές, ενώ άλλες 101 είχαν κλείσει, αλλά δεν είχαν ακόμα αποκατασταθεί.
Όπως είναι γνωστό, το γεγονός αυτό προκάλεσε το 2014 την επιβολή προστίμου στην Ελλάδα από την Ε.Ε., με τη χώρα μας να έχει καταβάλει έκτοτε 51,8 εκατ. ευρώ.
Η παραπάνω πρακτική είναι ιδιαίτερα έντονη στον τομέα των συσσωρευτών, όπου σημαντικές ποσότητες συλλέγονται και οδηγούνται σε μονάδες ανακύκλωσης ή δευτερογενούς αποθήκευσης που δεν έχουν άδεια λειτουργίας, ή προωθούνται για εξαγωγή σε γειτονικές χώρες (κυρίως Βουλγαρία).
Το γεγονός αυτό δημιουργεί κινδύνους πιθανής επιβολής προστίμων από την Ε.Ε. σε περίπτωση μη επίτευξης των στόχων.
Σύμφωνα με τον ΕΟΑΝ (Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης) ποσοστό περίπου 27% των αποβλήτων μολύβδου - οξέος διακινείται και διοχετεύεται προς ανακύκλωση χωρίς τα συνοδευτικά Έντυπα Αναγνώρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων, ενώ το 20% δεν ανιχνεύεται και ενδέχεται να εξάγεται σε γειτονικές χώρες. Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η «μαύρη» αγορά μπαταριών και συσσωρευτών οχημάτων υπερβαίνει τα 30 εκατ. ευρώ.
Επίσης, παρατηρούνται φαινόμενα παράνομης διακίνησης scrap μετάλλων και αφαίρεσης απορριμμάτων (κυρίως χαρτιών) από τους μπλε κάδους από γυρολόγους και μετανάστες. Έτσι, ανακτώνται σημαντικά μικρότερες ποσότητες, με συνέπεια να μειώνονται τα αποτελέσματα από τα έργα των μπλε κάδων.
Ακόμη, εκτιμάται ότι σημαντικό ποσοστό υπόχρεων δεν έχει ακόμα συμβληθεί με κάποιο σχετικό ΣΕΔ, με συνέπεια να προκύπτει υψηλή εισφοροδιαφυγή και συλλογή χαμηλότερης ποσότητας από τη μέγιστη δυνατή (π.χ. συσκευασίες, φωτιστικά, λαμπτήρες).
Χαρακτηριστικά, στο ρεύμα της ανακύκλωσης συσκευασιών το ποσοστό αυτό υπολογίζεται από τον ΕΟΑΝ σε 40% των συνολικών ποσοτήτων.
Παράνομα δίκτυα
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, ο κλάδος χαρακτηρίζεται από λειτουργία πολυάριθμων παράνομων εταιρειών χωρίς αδειοδότηση, οι οποίες -παρακάμπτοντας τα εγκεκριμένα ΣΣΕΔ (Συστήματα Ανακύκλωσης) συμμετέχουν σε παράνομα δίκτυα συλλογής και διοχετεύουν τα scrap που παραλαμβάνουν σε γειτονικές χώρες, χωρίς να διενεργούν οι ίδιες διαδικασία ανακύκλωσης.
Οι εν λόγω μονάδες συνήθως παραβιάζουν τις ορθές περιβαλλοντικές πρακτικές, γεγονός που επιφέρει την επιβολή προστίμων ή το κλείσιμο εγκαταστάσεων. Συνεπώς, οι συνεργαζόμενοι με τα επίσημα Συστήματα εγκεκριμένοι συλλέκτες και ανακυκλωτές υφίστανται αθέμιτο ανταγωνισμό και απώλεια εσόδων.
Αύξηση τζίρου, μείωση κερδών
Αύξηση 1,1% σημείωσε το 2015 ο κύκλος εργασιών των Συστημάτων Ανακύκλωσης (54,6 εκατ. ευρώ έναντι 54 εκατ. το 2014) ενώ τα κέρδη προ φόρων διαμορφώθηκαν σε 0,32 εκατ. έναντι 3,85 εκατ. ευρώ.
Τα έσοδα των Συστημάτων προέρχονται από τις εισφορές των υπόχρεων (εταιρειών που διακινούν προϊόντα τα οποία ενέχουν υλικά συσκευασίας) και η συγκεκριμένη μελέτη εξετάζει τα οικονομικά δεδομένα εννέα Συστημάτων.
Αναλυτικότερα:
* Η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. κατέγραψε αύξηση εσόδων κατά 3,2%, στα 23,4 εκατ., ωστόσο τα προ φόρων κέρδη υποχώρησαν σημαντικά στο 0,6 εκατ., από 1,05 εκατ. το 2014.
* Η ΕΕΑΑ Α.Ε. εμφάνισε πτώση του κύκλου εργασιών της 1,7%, στα 20,29 εκατ., γεγονός που συνοδεύτηκε από την εμφάνιση προ φόρων ζημιών 1,33 εκατ., έναντι κερδών το προηγούμενο έτος.
* Η Ecoelastika A.E., διαχειριζόμενη το ομώνυμο σύστημα συλλογής ελαστικών, εμφάνισε κάμψη των εισφορών κατά 1,9%, στα 5,64 εκατ., ενώ τα προ φόρων κέρδη της υποχώρησαν κατά 37%.
* Αντίθετα, τα έσοδα της ΑΦΗΣ Α.Ε. αυξήθηκαν 13,4%, στο 1,61 εκατ., γεγονός που συνοδεύτηκε από περιορισμό των προ φόρων ζημιών.