Αλλάζει ο χωρικός σχεδιασμός για τις επενδύσεις

Της Τέτης Ηγουμενίδη
[email protected]

Το θεσμικό πλαίσιο για τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (ΕΧΣ) βάσει των οποίων σχεδιάζονται οι σημαντικές επενδύσεις – αναπλάσεις (π.χ. Ελληνικό, μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις) τροποποιεί η κυβέρνηση, με γενικότερες παρεμβάσεις στο πώς οργανώνεται ο χωρικός σχεδιασμός, οι οποίες περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου υπό τον τίτλο «Χωρικός Σχεδιασμός – Βιώσιμη Ανάπτυξη» που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση, μέχρι τις 18 Νοεμβρίου, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) αργά το βράδυ της Παρασκευής.

Ουσιαστικά ο προτεινόμενος νόμος καταργεί τον ν. 4269/2014 και με ενδιαφέρον αναμένεται αν η εφαρμογή του, έπειτα και από τις υπουργικές αποφάσεις που θα τον εξειδικεύουν (και όταν βεβαίως ψηφιστεί) θα βοηθήσει ώστε να προχωρήσει γρήγορα ο αναγκαίος χωρικός σχεδιασμός σε όλη τη χώρα, αλλά και το κατά πόσον θα συμβάλει στο να μην καθυστερούν οι διαδικασίες για τις σημαντικές επενδύσεις που έχει ανάγκη ο τόπος. 

Από το κείμενο του νομοσχεδίου και με δεδομένο ότι το ΥΠΕΝ το έδωσε στη δημοσιότητα χωρίς την καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου που είθισται να προηγείται για τις αναγκαίες διευκρινίσεις, δεν είναι απολύτως σαφές αν οι παρεμβάσεις στα ΕΧΣ που περιλαμβάνουν τις Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) κινούνται στην κατεύθυνση ενός πιο ξεκάθαρου και εφαρμόσιμου, εκεί που θα αποφασιστεί, πλαισίου. Ανάγκη διευκρινίσεων υπάρχει μεταξύ άλλων ως προς την προτεινόμενη διαδικασία για τα ΕΧΣ που πλέον εντάσσονται ιεραρχικά στο ίδιο επίπεδο σχεδιασμού με τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια (ΤΧΣ) και μπορούν να τροποποιούν τα εγκεκριμένα ΤΧΣ, ΖΟΕ που προϋπάρχουν.

Βάσει επίσης των τελευταίων (μεταβατικών) άρθρων του σε διαβούλευση νομοσχεδίου «Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) Σχέδια Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ), Πολεοδομικές Μελέτες και γενικότερα σχέδια Πολεοδομικού Σχεδιασμού που εγκρίθηκαν ή τροποποιήθηκαν με τις μεταβατικές διατάξεις του κεφαλαίου Α’ του ν. 4269/2014 και τις χρήσεις γης του κεφαλαίου Β’ του ν, 4269/2014 όσο αυτό ήταν σε ισχύ, αναθεωρούνται υποχρεωτικά ως προς τις χρήσεις γης εντός έξι μηνών από τη θέση σε ισχύ του προβλεπόμενου π.δ. της παραγράφου 1 του άρθρου 238 του Ν.4389/2016 διαφορετικά θεωρούνται αυτοδικαίως άκυρα ως προς τις προβλεπόμενες χρήσεις γης. Η ανωτέρω προθεσμία δύναται να παρατείνεται μετά από αίτημα του αρμόδιου για την τροποποίηση οργάνου και την αποδοχή του αιτήματος αυτού από τον υπουργό ΠΕΝ με απόφασή του που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως».

Η τροποποίηση του ν. 4269/2014 αποτελεί μέρος του προεκλογικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ με τη λογική ότι ο προαναφερόμενος νόμος αποτελεί τμήμα των νομοθετημάτων της περιόδου από το 2011, κατά την οποία, όπως πιστεύει η κυβέρνηση -  «απορυθμίστηκε σαρωτικά το πλαίσιο του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και οι μηχανισμοί εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Με τα μνημονιακά νομοθετήματα, ζωτικά αγαθά δέχθηκαν σημαντικότατα πλήγματα και το περιβάλλον βρέθηκε πολιτικά υποσκελισμένο, αλλά κοινωνικά ηχηρό και ισχυρό με δεκάδες κινήματα και δικτυώσεις γύρω από το περιβάλλον και τα κοινά αγαθά που βρέθηκαν υπό απειλή». Να προστεθεί ότι στελέχη του κυβερνώντος κόμματος στο παρελθόν έκαναν λόγο και για κατάργηση των ΕΧΣ.

Αναλυτικότερα, μεταξύ άλλων, το σε διαβούλευση νομοσχέδιο «Χωρικός Σχεδιασμός – Βιώσιμη Ανάπτυξη» περιλαμβάνει:

• Για τα ΕΧΣ: Η διαδικασία για τη σύνταξη τους γίνεται είτε από το ΥΠΕΝ είτε από τον οικείο Δήμο ή την οικεία Περιφέρεια είτε από τον φορέα υλοποίησης του σχεδίου, έργου ή προγράμματος. Με απόφαση Υπουργού ΠΕΝ καθορίζονται προδιαγραφές και κάθε άλλη απαραίτητη λεπτομέρεια για τη σύνταξη των ΕΧΣ. Τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια πρέπει να εναρμονίζονται με τα Ειδικά και Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια καθώς και με τις κατευθύνσεις της οικείας αναπτυξιακής πολιτικής και λαμβάνουν υπόψη τις κατευθύνσεις των εγκεκριμένων ΤΧΣ. Η έγκριση των ΕΧΣ γίνεται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού ΠΕΝ και των κατά περίπτωση αρμοδίων υπουργών, ύστερα από εισήγηση της αρμόδιας Υπηρεσίας και γνώμη του ΚΕΣΥΠΟΘΑ (Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων). Με το πιο πάνω προεδρικό διάταγμα εγκρίνονται επίσης και οι κατευθύνσεις, όροι και μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, τα οποία πρέπει να τηρούνται κατά την υλοποίηση και εξειδίκευση των ΕΧΣ σύμφωνα με την προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ)». Σύμφωνα με τους συντάκτες του νομοσχεδίου οι αλλαγές στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια προτείνονται «ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο εδραίωσης ενός παράλληλου συστήματος σχεδιασμού το οποίο διατηρεί και ενισχύει τις κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις με δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στον χώρο, όσο και στην ασφάλεια δικαίου». 
• Για το πλαίσιο του σχεδιασμού: Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται η Εθνική Χωρική Στρατηγική. Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια (π.χ. τουρισμού, ΑΠΕ) αντικαθιστούν τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσιο με τη λογική, όπως λέγουν οι συντάκτες του νομοσχεδίου ότι «τοποθετούνται στη θέση που τους ανήκει, καθότι τομεακά και όχι εθνικά όπως είχαν βαφτιστεί, ενώ ενισχύονται τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια. Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια που αντικαθιστούν τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια,  υιοθετούν αυστηρότερο προστατευτικό πλαίσιο». Όπως αναφέρεται στο προτεινόμενο νομοσχέδιο «τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια εκπονούνται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Με κοινές αποφάσεις του Υπουργού ΠΕΝ και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού συνιστώνται επιτελικές επιτροπές συντονισμού των εκπονούμενων πλαισίων, στις οποίες μετέχουν εκπρόσωποι του ΥΠΕΝ και των κατά περίπτωση αρμοδίων υπουργείων.

Κατά την εκπόνησή τους, λαμβάνονται υπόψη οι άξονες και στόχοι της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, το εκάστοτε ισχύον Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής, το εθνικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική της Χώρας και άλλα γενικά ή ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα εθνικής ή διαπεριφερειακής κλίμακας που επηρεάζουν τη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου, ιδίως στον τομέα, πεδίο ή τύπο περιοχής που αποτελεί, κατά περίπτωση, το αντικείμενο ρύθμισης εκάστου Πλαισίου καθώς και ενωσιακές πολιτικές και στρατηγικές που επηρεάζουν τη διάρθρωση και ανάπτυξη του». 

• Εθνική Χωρική Στρατηγική: Καθιερώνεται η Εθνική Χωρική Στρατηγική με το επιχείρημα «να αντιμετωπιστεί, έστω και μερικώς, η έλλειψη Γενικού Χωροταξικού Πλαισίου». Ορίζεται ως βασικό εργαλείο διαμόρφωσης της εθνικής πολιτικής για τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη, που παρέχει κατευθύνσεις στον στρατηγικό / χωροταξικό σχεδιασμό, μέσω μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων. Η Στρατηγική θα αποτελέσει, σύμφωνα πάντα με τους συντάκτες του νόμου, τη βάση για τον συντονισμό των χωροταξικών και περιφερειακών σχεδίων, των επενδυτικών σχεδίων καθώς και των προγραμμάτων του κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και των δημοσίων νομικών προσώπων που επηρεάζουν την ανάπτυξη και συνοχή του εθνικού χώρου. Συντάσσεται υπό την ευθύνη και εποπτεία του ΥΠΕΝ σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία. Αποτελεί κείμενο αρχών και μπορεί να περιλαμβάνει τους βασικούς άξονες για όλο το φάσμα των θεμάτων που καλύπτουν όλα τα επίπεδα σχεδίων και ιδίως για: τη βιώσιμη ανάπτυξη και δικτύωση του εθνικού χώρου, τη διάρθρωση και δομή του αστικού και οικιστικού δικτύου της χώρας, τη διάρθρωση των παραγωγικών τομέων, την πολιτική γης και την πολιτική αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη υπο - ενοτήτων του εθνικού χώρου (π.χ. θαλάσσιος, νησιωτικός, παράκτιος χώρος) και τη χωρική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής εθνικού ενδιαφέροντος καθώς και τη χωρική κατανομή των υποδομών γνώσης και καινοτομίας.