Σε σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες έχει εξελιχθεί η ποσοτικοποίηση των «παραμετρικών αλλαγών» του ασφαλιστικού συστήματος, προκειμένου να εξευρεθούν από τις περικοπές συντάξεων οι αναγκαίοι πόροι για τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισ. ευρώ μέσα στο 2016.
Από την έντυπη έκδοση
Του Στέλιου Παπαπέτρου
[email protected]
Σε σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες έχει εξελιχθεί η ποσοτικοποίηση των «παραμετρικών αλλαγών» του ασφαλιστικού συστήματος, προκειμένου να εξευρεθούν από τις περικοπές συντάξεων οι αναγκαίοι πόροι για τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισ. ευρώ μέσα στο 2016.
Πονοκέφαλο για τα στελέχη του υπουργείου Εργασίας αποτελεί και το διευρυμένο έλλειμμα των μεγάλων ασφαλιστικών ταμείων, αφού μόνο το ΙΚΑ θα έχει με βάση τον φετινό του προϋπολογισμό έλλειμμα 2,1 δισ. ευρώ (το μεγαλύτερο των τελευταίων δεκαετιών), ενώ το έλλειμμα του ΕΤΕΑ από τη μη εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος θα προσεγγίσει τα 400 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τον περσινό προϋπολογισμό του ΕΤΕΑ, η εξοικονόμηση πόρων εξαιτίας της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος εκτιμήθηκε σε 376 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να καλυφθεί ένα πρόσθετο έλλειμμα 2,5 δισ. ευρώ για τις συντάξεις του ΙΚΑ και του ΕΤΕΑ.
Η σταθερή θέση των θεσμών να εμπλέξουν από το 2010 μέχρι σήμερα (1ο-2ο-3ο μνημόνιο) το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης με τη συνολική δημοσιονομική διαχείριση του προβλήματος της χώρας έχει σαν αποτέλεσμα να αναδεικνύεται το ασφαλιστικό «ως μόνιμος παραγωγός χρέους».
Και αυτό είναι ένα μείζον θέμα από το οποίο η χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχει απεμπλακεί, καθώς αποτελεί την «κόκκινη γραμμή» της πολιτικής των πιστωτών.
Επίσης, είναι ένα κεντρικό θέμα των διαπραγματεύσεων στο οποίο, ειδικά οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ επανέρχονται κάθε λίγο, όπως για παράδειγμα ο κ. Πολ Τόμσεν, ο οποίος ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι στην Ελλάδα ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδοτεί το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης με πόρους που αντιστοιχούν στο 10% του ΑΕΠ, ενώ στις χώρες της βόρειας Ευρώπης το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί κατά μέσον όρο στο 2% του ΑΕΠ.
Ομως, η πραγματικότητα είναι ότι το 2015 στην Ελλάδα ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδότησε μεν την κοινωνική ασφάλιση με πόρους που αντιστοιχούν συνολικά στο 10% του ΑΕΠ, αλλά από αυτό το ποσοστό το 4,5% του ΑΕΠ, δηλαδή 6,5 δισ. ευρώ, ως τριμερή χρηματοδότηση και το υπόλοιπο 5,5% του ΑΕΠ (10,5 δισ. ευρώ) για την κάλυψη των ελλειμμάτων του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης.
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδοτεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης με συνολικούς πόρους που αντιστοιχούν στο 6,9% του ΑΕΠ (3% του ΑΕΠ για κάλυψη των ελλειμμάτων και 3,9% του ΑΕΠ ως τριμερή χρηματοδότηση).
Αρα, η διαφορά, για παράδειγμα, Ελλάδας-Γερμανίας σχετικά με τη συνολική κρατική χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι 8 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, αλλά είναι 3,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, δεδομένου ότι η Ελλάδα διαθέτει 10% του ΑΕΠ και η Γερμανία 6,9% του ΑΕΠ.
Το αντίστοιχο συμβαίνει και σε επίπεδο κάλυψης των ελλειμμάτων, αφού η διαφορά είναι 2,5% ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, δεδομένου ότι η Ελλάδα διαθέτει το 5,5% του ΑΕΠ και η Γερμανία διαθέτει το 3% του ΑΕΠ.
Επίσης, οι εκπρόσωποι των θεσμών αγνοούν συστηματικά ότι, κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης και ύφεσης (2010-2015), παρατηρήθηκε μια γενικευμένη αποχώρηση από την εργασία 600.000 νέων συνταξιούχων λόγω της ύφεσης, της μαζικής ανεργίας και επιπρόσθετα αναμένουν τη συνταξιοδότησή τους 330.000 άτομα μετά την υποβολή των δικαιολογητικών τους μέχρι το τέλος του 2015.
Η εξέλιξη αυτή αποτελεί, μεταξύ των άλλων, θεμελιώδες λάθος του προγράμματος λιτότητας των δανειστών στην Ελλάδα, επειδή εκτός των άλλων περιέπλεξε και επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την κρίση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης τόσο στο επίπεδο των εισροών όσο και στο επίπεδο των εκροών και οδήγησε στη φτωχοποίηση ενός μεγάλου μέρους του συνταξιοδοτικού πληθυσμού, καθώς και στη σοβαρή επιδείνωση των συνθηκών εξυπηρέτησης των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.
Ελλείμματα και οφειλές οδηγούν σε «ψαλίδι»
Μέχρι σήμερα η κυβέρνηση έχει θέσει ως «κόκκινη γραμμή» της διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές την αποφυγή νέων οριζόντιων περικοπών και την προστασία κυρίως των μικρών και μεσαίων συντάξεων που λαμβάνουν σήμερα περίπου 2,3 εκατ. συνταξιούχοι από το σύνολο των 2,6 εκατ. δικαιούχων κύριας σύνταξης, χωρίς ωστόσο να έχει αποκλείσει κατηγορηματικά το ενδεχόμενο παρεμβάσεων στις υψηλές συντάξεις άνω των 1.500 ευρώ.
Ετσι, στο υπουργείο Εργασίας εξετάζουν διαφορετικές εκδοχές σεναρίων από τα οποία θα προκύψει η αναγκαία και ικανή εξοικονόμηση κονδυλίων, ώστε να επισπευσθεί η επιστροφή στην Αθήνα του κουαρτέτου των πιστωτών στα μέσα Μαρτίου και να κατατεθεί το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή πριν από το τέλος του μήνα, όπως ανέφερε πρόσφατα ο υπουργός Εργασίας. Ηδη, θεωρείται προεξοφλημένο ότι θα υπάρξουν περικοπές στις εξής κατηγορίες συντάξεων:
α) Επικουρικές: Το ΕΤΕΑ με ένα έλλειμμα της τάξης των 400 εκατ. ευρώ, 122.000 εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης, 18 διαφορετικούς τομείς συντάξεων, ακόμη κι αν αυξήσει σχετικά τα έσοδά του λόγω της αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών, θα διαμορφώσει έναν μόνιμο μηχανισμό περικοπών προκειμένου να διασφαλίσει την καταβολή των μελλοντικών συντάξεων. Στο Ταμείο αυτό οι μεγάλοι χαμένοι φαίνεται ότι θα είναι όσοι λαμβάνουν συντάξεις άνω των 300 ευρώ, ενώ δεν αποκλείεται οι περικοπές να αγγίξουν και τις επικουρικές συντάξεις που κυμαίνονται στα 150-170 ευρώ.
β) Εφάπαξ: Υπάρχουν σήμερα στο σύνολο των ταμείων πρόνοιας 62.000 «παγωμένες» αιτήσεις από την 1-9-2013 και μετά. Στελέχη της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν ότι στα Ταμεία αυτά οι περικοπές μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιούχων να αγγίξουν έως και το 30%, ενώ μεσοσταθμικά εκτιμάται ότι θα κυμανθούν γύρω στο 12% έως 15%.
γ) Θεωρείται δεδομένο ότι περικοπές θα υπάρξουν και στα μερίσματα που λαμβάνουν 280.000 συνταξιούχοι του Δημοσίου, καθώς το Ταμείο κάθε μήνα επιχορηγείται με 20-25 εκατ. ευρώ.
δ) Μια ακόμη κατηγορία συνταξιούχων που κινδυνεύουν με νέες περικοπές είναι όσοι λαμβάνουν πολλαπλές συντάξεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία ΗΛΙΟΣ, στην κατηγορία των συνταξιούχων που παίρνουν περισσότερες από 3 συντάξεις ανήκουν περίπου 380.000 άτομα.
Τα «αγκάθια» παραμένουν ανοιχτά
Τετάρτη ή Πέμπτη αναμένεται να επιστρέψουν στην Αθήνα οι επικεφαλής των κλιμακίων των δανειστών, δήλωσε στον ΣΚΑΪ ο υπ. Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος, εκτιμώντας παράλληλα πως βρισκόμαστε «πολύ κοντά» σε μία συμφωνία που θα επιτρέψει την κατάθεση του ασφαλιστικού νομοσχεδίου μέσα στον Μάρτιο. Την πρόοδο την απέδωσε στη στενή συνεργασία με τις τεχνικές ομάδες των θεσμών τις τελευταίες εβδομάδες, όμως την ίδια στιγμή παραδέχτηκε ότι τα πιο «ακανθώδη» ζητήματα των ποσοστών αναπλήρωσης και της εθνικής σύνταξης παραμένουν ανοιχτά.
Ο κ. Κατρούγκαλος αποσαφήνισε πως η ελληνική πλευρά επιμένει στις «κόκκινες γραμμές» που έχει θέσει για μη μείωση των κύριων συντάξεων και για διατήρηση του αναδιανεμητικού χαρακτήρα του συνταξιοδοτικού συστήματος, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση επιμένει σε μία μεταρρύθμιση με «κοινωνικό πρόσημο». Διευκρίνισε πάντως ότι, σε αντίθεση με το περασμένο καλοκαίρι, η κυβέρνηση δεν βρίσκεται υπό τόσο μεγάλη πίεση, καθώς σήμερα δεν είναι η ίδια απομονωμένη, αλλά το ΔΝΤ.
Υποστήριξε ότι το Ταμείο έχει διαφορετικές θέσεις από τους Ευρωπαίους και θα πρέπει να βρεθεί μία λύση ώστε να μην εμποδιστεί η ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Επεσήμανε ακόμη πως μολονότι το καλοκαίρι η κυβέρνηση έκανε έναν «αναγκαστικό συμβιβασμό» υπογράφοντας το νέο μνημόνιο, προσπαθεί σταθερά να εφαρμόζει πολιτικές που «αδρανοποιούν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές».